रल्याण्ड, अष्टे्रलिया, जर्मनी, रुस, भारत, मलेसिया, क्यानडा, ब्रजिल, नाइजेरिया, अर्जेन्टिना, अष्ट्रिया, इण्डोनेसिया, मेक्सिको, इथियोपिया, पाकिस्तान, दक्षिण कोरिया, स्पेन, भेनेजुएला जस्ता मुलकु हाल संघीय शासन प्रणालीमा चलिरहेक...ा छन् । यदाकदा संघीयतामा जाँदा देशै टुक्रिने हवला पनि दिइन्छ । तर संघीय पद्धति भएका मुलुकहरुको अनुभवले त्यस्तो देखाउँदैन । हुनत माली, वेन्टण्डिज, क्याम्रुन, चेकोस्लोभाकिया युगाण्डा, युगोस्लोभाकिया जस्ता राष्ट्रहरु संघीय शासन पद्धतिको अनुभव गरेर पनि एकात्मक शासन प्रणालीमा फर्केका छन्् । सुडान, इथियोपिया, नाइजेरिया, बेल्जिएम जस्ता मुलुक यो वर्गमा पर्छन । तर त्ाी मुलुकहरुको सामाजिक, सांस्कृतिक, भौगोलिक परिस्थिती र नेपालको परिस्थिती मिल्दैन । २ सय ४० वर्षेखि एकात्मक शासनबाट थिचिदै, उत्पिडन र उपेक्षामा रही असमान विकास, वितरण तथा सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक असमानता खेप्नु परेको विवसताबाट मुक्ति पाउनका लागि नै संघियताको बहस शुरु भएको हो । युगोस्लोभाकिया संघीय शासन पद्धतिबाट विभाजन भयो । तर हिजोको संघीय युगोस्लोभाकिया लोकतन्त्रको मूलय, मान्यता, र पद्धतीमा बनेको थिएन । यदि त्यहाँ लोकतान्त्रिक पद्धती भएको भए नटुक्रिन पनि सक्थ्यो । भारतमा संघीयता छ । भारतले शुरुदेखि नै पृथकतावादी समस्या खेपिरहेको छ । तर आज ६४ वर्षम्म्ा पनि भारत टुक्रिएको छैन । बरु भारतको अखण्डतालाई संघीयताले नै जोगाइराखेको छ । अथार्थमा संघीयता अलग अलग भएकाहरुलाई एक ठाउँमा ल्याउने सिद्धान्त हो भन्दा पनि हुन्छ । यसले अलग हुन चाहनेहरुलाई पनि अलग हुनु नपर्ने अवस्था सृजना गरिदिन सक्छ र सक्नु पर्छ । संघीय प्रणाली भएका २८ देशमध्ये इथियोपिया बाहेक अरु कुनै पनि देशको संविधानले छुट्टनि पाउने अधिकार दिएको छैन । अहिललेसम्म मधेस केन्द्रीत केही राजनीतिक दलले आवेशमा आएर सिङ्गो मधेस एक प्रदेशको माग गर्नु बाहेक कुनै पनि जिम्मेवार दल वा समूहले देशै टुक्राउने कुरा गरेका छैनन् । यो राम्रो पक्ष हामीसँग छ । त्यतिले पनि भएनछ भने नयाँ घर बनाए जस्तै एकात्मकमा फर्केने नि- ----- बोमलाल गिरी