सबभन्दा पहिलो कुरा मानव बिकास सुचांक हो जसले कुन जाति कहाँ हो भन्ने औसत तथ्य छर्लङ गरि सकेको छ । दोश्रो कुरा के एकाध ब्यक्तिहरुको उदाहरणले औसत तथ्यलाई तल माथि गर्न सक्छ । नेपालमा कुनै जाति हुनेखाने कुनै जाति पिसिएको तथ्यलाई हामीले ...स्वीकार्नै पर्छ । विश्वको इतिहासमा सबै ठाऊँमा हत्या हिंसा भयो त्यो नै ठिक भन्नु खोज्नु भएको हो कि ?? यस्ता हत्या हिंसा लाई कसरि नियन्त्रण गर्दै शान्तिपूर्ण बाताबरणमा दिगो स्थिरताको कुरा गर्ने हो । जित्ने पक्षले जे गर्दा पनि ठिक र हारीने पक्षको अधिकार भनेको जित्ने पक्षको तजबिज वा दयामायामा आधारित हुन्छ भन्ने कुरा मान्न सकिन्न । जुम्ला हुम्लाको दरिद्रताको कुरा उठाएर आफुहरु चोखिने कुरा पनि ठिक होइन । म त भन्छु आदिवासि जनजाति अरु सिमान्कृत त त्यतिकै ठगिएका छन भने उनिहरु संग लिनु दिनु केहि छैन । त्यसता ठाऊँको ब्यक्तिहरुले आफ्नो ठाऊँको बिकासको पनि अलिकति चिन्ता गरेक...ो भए यो हाम्रो अहिलेको बहसको औचित्य हुने थिएन । सबै नजिकैको ठुला शहर हुँदै अर्को वा त्यहि पुस्ता काठमाण्डौंमा बसोबास गरे पुगि गयो । आफु अनि आफ्नो शाखा सन्तानलाई बिस्तारै तान्न ब्यस्त देखियो । सुबिधा र अवसर भएको ठाऊँमा आउनु कुनै अपराध होइन, त्यो हुनु नै पर्छ अपराध हो भने आफ्नो ठाऊँको बिकास जिम्मेवारिवाट पन्छिनु, जिम्मेवारिको दायित्वको बोध नगर्नु । यो केन्द्रिकृत संस्कारको नतिजा हो । त्यसैले संबैधानिक सुनिश्चितता सहितको बिकेन्द्रिकरण हाम्रो आवश्यकता हो बाध्यता हो रहर होइन भन्ने बुझ्नु पर्छ । अव पिसिएका, दबिएका जो सुकै लाई हामी सबैको कर्तब्य दायित्व भनौं, योगदान भनौं, गर्नु पर्ने बाध्यता भनौं जसले जसरि बुझेपनि गर्नु पर्ने छ । यो कुरालाई जातिय अर्थमा बुझ्नु हुन्न । हो बदला लिने, लखेत्ने, खेद्ने उत्छृंगल कृयाकलाप, जातिय सद्भाव खलवल हुने कार्य गर्ने कुरा लाई जातियवादि भने पनि फरक नपर्ला